Tezgahtan Mihraba Hz. Zekeriyya (as) | Muhammed Emin Yıldırım
Sîret-i Enbiyâ derslerimiz Hz. Zekeriyyâ (as) ile devam ediyor. Bu dersimizde Muhammed Emin Yıldırım hocamız; “Tezgâhtan Mihraba Hz. Zekeriyyâ (as)” serlevhasının altında önce Hz. Zekeriyyâ’nın nasıl elinin emeği ile geçinip istiğnayı kuşandığını, sonrasında ise onun soyunu, isminin anlamını, Kur’ân-ı Kerîm’de nasıl anlatıldığını, hadislerde nasıl yer aldığını ve en son olarak da Hz. Meryem’in kefaletini nasıl üstlendiğini anlattı. Çok önemli nasihat ve mesajlar aldığımız bu dersimiz, haftaya hoca-talebe ilişkisini biraz daha iyi anlayacağımız Hz. Zekeriyyâ’nın Hz. Meryem’e nasıl öğretmenlik yaptığı konusu ile devam edecek inşallah…
Dersten Cümleler
Bir İslâm peygamberi olarak Hz. Zekeriyyâ’nın hayatını ve bize verdiği mesajları öğrenme yolculuğumuza devam ediyoruz.
Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Zekeriyyâ’nın anlatılan iki temel konusu:
– Hz. Meryem ile yaşadığı hoca-talebe ilişkisi
– Çocuksuzluk imtihanı, bu konu hakkındaki duası ve sonrasındaki gelişmeler
Bugünkü dersimizin 5 ana konusu:
1. Hz. Zekeriyyâ’nın (as) soyu ve yakınlıkları
2. Hz. Zekeriyyâ’nın (as) isminin anlamı ve mesajları
3. Hz. Zekeriyyâ’nın (as) Kur’ân-ı Kerîm’de nasıl anlatıldığı
4. Hz. Zekeriyyâ’nın (as) Hadislerde nasıl yer aldığı
5. Hz. Zekeriyyâ’nın (as) Hz. Meryem’in kefaletini nasıl üstlendiği
Hz. Zekeriyyâ’nın hayatı ile alakalı bazı bilgilere çok fazla ulaşamıyoruz. Mesela, doğumu, çocukluğu, gençliği, evliliğinin detayları, ne zaman peygamber olduğu ve bu peygamberliğini nasıl ilan ettiğini fazlaca bilmiyoruz.
“Kişinin yediğinin en güzeli kendi kazandığıdır. Allah’ın nebisi Dâvûd da kendi eliyle kazandığını yerdi.” (Buhârî, “Büyû’”, 15, “Enbiyâ”, 37).
Bişr b. Hazn el-Nasrî’den rivayet edildiğine göre; “Deve ve koyun sahipleri Peygamber Efendimiz’in yanında övündüler. Bunun üzerine Efendimiz (sas) de şöyle buyurdu: Mûsâ aleyhisselam peygamber olarak gönderilmişti, kendisi koyun güderdi. Dâvûd aleyhisselam peygamber olarak gönderilmişti, o da koyun güderdi. Ben de peygamber olarak gönderildim ve Ecyad’da ailemin koyunlarını güderdim.” (İbn Ebî Şeybe, Musannef, 2/21).
Hişâm babasından naklediyor: “Hz. Dâvûd elinde bir sepet hurma yaprağı varken insanlara hitap ederdi. Konuşması bitince de yanındaki birine satması için elindeki o sepeti verir, işine bakardı.” (İbn Ebî Şeybe, Musannef, 13/248).
Bütün peygamberler dinden konuşuyor ama dinden geçinmiyorlar…
Peygamberlerin tebliğlerine karşı bir ücret istemedikleri ile alakalı âyetler: En’âm 6/ 90; Yûnus 10/72; Hûd 11/ 29, 51; Sebe’ 34/47; Şûrâ 42/23.
Aynı sûrede arka arkaya 5 peygamberin dilinden söylenen muhteşem âyet:
وَمَٓا اَسْـَٔلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ اَجْرٍۚ اِنْ اَجْرِيَ اِلَّا عَلٰى رَبِّ الْعَالَم۪ينَۚ
“Ben tebliğime karşılık sizden bir ücret istemiyorum. Benim ücretimi verecek olan, ancak Âlemlerin Rabbi Allah’tır.” (Şuârâ 26/109, 127, 145, 164, 180)
109. âyette: Hz. Nûh
127. âyette: Hz. Hûd
145. âyette: Hz. Salih
164. âyette: Hz. Lût
180. âyette: Hz. Şuayb bu hakikat dile getiriliyor.
Bu beklenti sadece maddi bir beklenti değildir. O yüce insanlar:
Ücret beklemezler.
Kazanç beklemezler.
İkramiye beklemezler.
Hediye beklemezler.
Makam beklemezler.
Rütbe beklemezler.
Bunları beklemedikleri gibi:
Alkış beklemezler.
Taltif beklemezler.
Övgü beklemezler.
Madalya beklemezler.
İtibar beklemezler.
Onaylanma beklemezler.
Sahâbeden ilimde zirvelere çıkan beş isim ve meslekleri:
Abdullah b. Abbas: Ticaret
Abdullah b. Ömer: Ticaret
Enes b. Mâlik: Ziraat-Ticaret
Ebû Hüreyre: Fırıncı
Muâz b. Cebel: Ziraat-Ticaret
Mûsâ’nın annesi olmanın yolları…
Hz. Zekeriyyâ’nın (as) soyu ve yakınlıkları
يَرِثُن۪ي وَيَرِثُ مِنْ اٰلِ يَعْقُوبَۗ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا
“Ki o bana vâris olsun; Ya’kûb soyuna da vâris olsun. Rabbim, onu rızana lâyık kıl!” (Meryem 19/6)
Hz. Zekeriyyâ’nın soyu silsilesi:
Zekeriyyâ b. Hân/Dân/Eden/Berahiya b. Müslim b. Sâdûk/ Sadîka b. Mahmân/Huşbân/Nahşan b. Dâvûd b. Süleymân b. Mülkâtiye/Bal’ata/Şafatya b. Nâhûn/Nâhûr b. Selûm/Şalum b. Behefânyâ/Behneşat b. Hâş/Eynamin b. Enî b. Hus‘am b. Rahi’âm b. Süleymân b. Dâvûd
Hz. Zekeriyyâ’nın (as) isminin anlamı ve mesajları
Zekeriyyâ kelimesinin aslı İbrânîce’dir. İki kelimeden oluşur aslında bu isim:
זָכַר zakhar = Hatırlamak
יָה Yah = Yahve’nin/Tanrı’nın kısaltması
Dolayısıyla bu iki kelime, “Tanrı hatırladı” veya “Tanrı anımsadı” demektir.
Daha anlaşılır kılalım: “Allah tarafından hatırlanan ve anılan kimse”
Hz. Zekeriyyâ’nın (as) Kur’ân-ı Kerîm’de nasıl anlatıldığı
Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Zekeriyyâ (as)
1- Kur’ân-ı Kerîm’de ismi 6 yerde geçen bir peygamberdir.
Âl-i İmrân 3/37, 38
En‘âm 6/85
Meryem 19/2, 7
Enbiyâ 21/89
2- Kur’ân-ı Kerîm’de ismi diğer peygamberlerle beraber anılan bir peygamberdir.
Hz. Zekeriyyâ’nın ismi En’âm sûresinin 83-88 âyetleri arasında 17 peygamber ile beraber anılıyor, onun hem peygamber olduğu hem de ne gibi ortak özelliklere sahip oldukları açıkça beyan ediliyor.
Sayılan peygamberler: İbrâhim, İshak, Ya’kûb, Nûh, Dâvûd, Süleymân, Eyyûb, Yûsuf, Mûsâ, Hârûn, Zekeriyyâ, Yahyâ, Îsâ, İlyâs, İsmâil, Elyesâ, Yûnus ve Lût – Hepsine binlerce selâm olsun-
3- Kur’ân-ı Kerîm’de kıssası anlatılan peygamberlerden biridir.
Hz. Zekeriyyâ’nın iki temel kıssası anlatılıyor:
– Hz. Meryem ile yaşadıkları
– Hz. Zekeriyyâ’nın; çocuksuzluğu, bunun için yaptığı duası ve bu duanın kabulü…
4- Kur’ân-ı Kerîm’de toplam 29 âyette kendisinden bahsedilen bir peygamberdir.
Âl-i İmrân 3/33-41: 9 âyet
Âl-i İmrân 3/44: 1 âyet
En’âm 6/83-88: 6 âyet
Meryem 19/1-11: 11 âyet
Enbiyâ 21/89-90: 2 âyet
Toplam: 29 âyet
5- Kur’ân-ı Kerîm’de çok erken bir dönemde gündeme gelen peygamberlerden biridir.
Bu sûrelerin iniş tarihleri:
Meryem 19/1-11: Nübüvvetin 5. yılının ortaları
Enbiyâ 21/89-90: Nübüvvetin 6. yılının sonları
En’âm 6/83-88: Nübüvvetin 11. yılının ortaları
Âl-i İmrân 3/33-41, 44: Nübüvvetin 21. yılının ortaları
Âl-i İmrân sûresinin iniş tarihleri:
1–32. âyetler, Hicrî 3. yıl, Uhud Savaşı sonrası
33–63. âyetler, Hicrî 9. yıl, Necrân Hristiyan heyeti ziyareti sırasında
64–120. âyetler, Hicrî 3–4. yıl Ehl-i Kitap’la münazaralar esnasında
121–180. âyetler, Hicrî 3. yıl, Uhud Savaşı sonrası
181–200. âyetler, Hicrî 4. yıl sonrası
Rabb’imiz başta, ortada ve sondaHz. Zekeriyyâ’yı anarak Müslümanların gündemine bu büyük İslâm peygamberini koymuş ve onun üzerinden epey dersler vermiştir.
6- Kur’ân-ı Kerîm’de duaları ve yaptığı duaların kabulü ile öne çıkan bir peygamberdir.
Hz. Zekeriyyâ’nın duası, Kur’ân-ı Kerîm’de üç ayrı yerde üç farklı şekilde yer alıyor:
Meryem 19/4-6
Enbiyâ 21/89
Âl-i İmrân 3/38
Nasıl bir fark vardı?
Meryem 19/4-6: Hâlini arz ederek dua etti.
Enbiyâ 21/89: Geleceğini öne sürerek dua etti.
Âl-i İmrân 3/38: Meryem’e yapılan ilahî ikramı görerek dua etti.
7- Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Meryem’in nasıl kefaletini üstlendiği ve bu konuda neler yaptığı anlatılan bir peygamberdir.
8- Kur’ân-ı Kerîm’de mucizeleri ile anlatılan bir peygamberdir.
ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّاۚ
“Bu, Rabb’inin Zekeriyyâ kuluna lütfettiği rahmetin anlatımıdır.” (Meryem 19/2)
9- Kur’ân-ı Kerîm’de oğlu Yahyâ ile birlikte baba-oğul ilişikleriyle anlatılan bir peygamberdir.
10- Kur’ân-ı Kerîm’de şahsiyeti, hususiyetleri, özellikleri ve ayrıcalıkları çok önemli bilgilerle aktarılmıştır.
Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. Zekeriyyâ’nın şahsiyeti ve özellikleri
اصْطَفٰٓى اٰدَمَ وَنُوحًا وَاٰلَ اِبْرٰه۪يمَ وَاٰلَ عِمْرٰنَ عَلَى الْعَالَم۪ينَۙ / Âlemler için seçilip üstün kılınması (Âl-i İmrân 3/33)
وَكَفَّلَهَا / Vekil tayin edilmesi (Âl-i İmrân 3/37)
وَاذْكُرْ رَبَّكَ كَث۪يرًا وَسَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَالْاِبْكَارِ۟ / Gece-gündüz durmadan Rabbini anması (Âl-i İmrân 3/41)
هَدَيْنَاۚ / Hidâyete erdirilmesi (En’âm 6/84)
الْمُحْسِن۪ينَۙ / Muhsinlerden olması (En’âm 6/84)
كُلٌّ مِنَ الصَّالِح۪ينَۙ / Sâlihlerden olması (En’âm 6/85)
وَكُلًّا فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَم۪ينَۙ / Âlemlere üstün kılınması (En’âm 6/86)
وَاجْتَبَيْنَاهُمْ / Allah tarafından özel olarak seçilmesi (En’âm 6/87)
اِلٰى صِرَاطٍ مُسْتَق۪يمٍ / Dosdoğru yolun dosdoğru yolcusu olması (En’âm 6/88)
اُو۬لٰٓئِكَ الَّذ۪ينَ اٰتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَۚ / Kendisine kitap, hüküm ve nübüvvet verdiğimiz kimselerden olması (En’âm 6/89)
عَبْدَهُ زَكَرِيَّاۚ / Abdullah olarak anılışı (Meryem 19/2)
وَلَمْ اَكُنْ بِدُعَٓائِكَ رَبِّ شَقِيًّا / Dualarına karşı hep umutlu olması (Meryem 19/4)
وَاِنّ۪ي خِفْتُ الْمَوَالِيَ مِنْ وَرَٓاء۪ي / Kendinden sonrası için çokça endişe duyması (Meryem 19/5)
يَرِثُن۪ي وَيَرِثُ مِنْ اٰلِ يَعْقُوبَۗ / Kendisi ve soyu için varis istemesi (Meryem 19/6)
نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍۨ اسْمُهُ يَحْيٰىۙ / Allah tarafından bir evlat ile müjdelenmesi (Meryem 19/7)
وَقَدْ بَلَغْتُ مِنَ الْكِبَرِ عِتِيًّا / Kendisine uzunca bir ömür bahşedilmesi (Meryem 19/8)
اٰيَتُكَ اَلَّا تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلٰثَ لَيَالٍ سَوِيًّا / Üzerinden bir mucizenin ortaya çıkması (Meryem 19/10)
يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ / Hayır işlerinde koşturması (Enbiyâ 21/90)
وَيَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًاۜ / Ümit ve korku ile sürekli dua etmesi (Enbiyâ 21/90)
وَكَانُوا لَنَا خَاشِع۪ينَ / Haşyette zirvelerde olması (Enbiyâ 21/90)
Hz. Zekeriyyâ’nın (as) Hadislerde nasıl yer aldığı
كَانَ زَكَرِيَّاءُ نَجَّارًا
“Zekeriyya marangoz idi.” (Müslim, “Fedâil”, 169; İbn Mâce, “Ticârât”, 5)
İbn Abbas (ra) “Meryem’i hangisi himayesine alacak diye (kura çekmek üzere) kalemlerini atarken sen yanlarında değildin.”(Âl-i İmrân 3/44) âyetiyle ilgiliolarak buyurdu ki: “Kura çekmek üzere kalemlerini (suya) attılar. Kalemler akıntıyla beraber gitti. Sadece Zekeriyyâ’nın kalemi suyun üstüne çıktı. Hz. Zekeriyyâ kurayı kazandı ve böylece Hz. Meryem’in kefaletini üstlendi.” (Buhârî, “Şehâdet”, 30)
Hz. Zekeriyyâ’nın (as) Hz. Meryem’in kefaletini nasıl üstlendiği
Hz. Meryem mabede adanacağı zamana gelince; iki tartışma çok ciddi boyuta ulaşıyor:
1- Mabede kız alınmaz.
2- Bu kızın kefaleti Zekeriyyâ’ya bırakılamaz.
İstiğna: Dünyaya hak ettiği kadar değer vermek ve dünya için başkalarının önünde eğilmemek…
Meryem o gün yetim ve korunmaya muhtaç değil mi?
Gazze de bugün yetim ve korunmaya muhtaç…
Allah (cc) çağın Meryem’i olan Gazze’mize en yakın zamanda bir Zekeriyyâ göndersin. (Âmin).
(195)
