Ana Babaya İhsan mı, İtaat mi?

Muhteşem Ahlak dersinde, bu hafta Muhammed Emin Yıldırım Hocamız, “Ana-Babaya İhsan mı İtaat mi?” konusunu işledi. Kur’an ana-babaya ihsan derken, neden hadisler itaat diyor? İhsan ile itaat arasındaki ilişki nedir? İhsanın muhtevası nelerden oluşmaktadır? Evlada beddua edilir mi? Vefatlarının ardından ana-babaya evladın sorumlulukları nelerdir? Ve daha nice konulara Hocamız bu derste dikkat çekti.

Dersten Cümleler

• “Annemin zelil bir devesiyim ben;
Başka binekleri usansa da usanmam ben.”

• “Vallahi hayır! Onun doğum sırasındaki bir ahının karşılığı değil bu!”

• Sünnet; Müslümanca düşünme ve Müslümanca yaşamadır.

• Kur’an’da ana-baba hukukunu belirten ayetler: Ahkaf, 46/15, Ankebut, 29/8, Lokman, 31/14,15, İsra, 17/23

• Kur’an’da ana-baba hukuku anlatılırken ihsandan, Hadisler ise itaatten bahsetmektedir? Neden?

• Kur’an’ın bize kadar gelen süreçte üç muhatap çevresi olmuştur. Bunlar:

1- Doğrudan Muhataplar
2- Dolaylı Muhataplar
3- Modern Muhataplar

• Doğrudan Muhataplar: Efendimiz (sas) ve onun mübarek ellerinde yetişmiş Kur’an’ın inşa ettiği nesil olan Sahabe neslidir.

• Kur’an’ı en iyi anlayan nesil, Sahabe neslidir.

• Ümmü Eymen validemizin hatırası…

• Dolaylı Muhataplar: Bunlar kim? Sahabe’den sonra gelen iki yada üç nesil? Yani Tabin nesli, Etba-ı Tabiin nesli yada onlara da tabi olan nesil…

• “En hayırlı nesil benimle beraber aynı zamanı paylaşanlar. Sonra onlardan sonra gelenler (tabiin nesli) sonra onlardan sonra gelenler (etba-ı tabiin nesli)…”

• “Vallahi tam hatırlamıyorum, Efendimiz (sas) Sahabe’den sonra iki nesil mi saydı, üç nesil mi saydı tam hatırlamıyorum!”

• Vahye canlı tanık olan Sahabe, Sahabe’ye canlı tanık olan nesil Tabiîn…

• Modern Muhataplar…

• Bilgimiz amelimizi mi arttırdı, kibrimizi mi arttırdı?

• Kur’an’ın canlı tanıkları bizden daha iyi Kur’an’ı anladılar ve yaşadılar.

• İhsan, Allah’ı görüyormuşçasına O’na kulluk etmen, O’na ibadet etmendir. Sen O’nu görmüyorsan da, O seni görüyor.

• İhsan kavramı, itaati de içerisine alan geniş bir kavramdır. İhsanın içerisinde zorunlu olarak itaat vardır; ama itaatin içerisinde ihsan olmayabilir.

• Ahkaf, 46/15, Ankebut, 29/8, Lokman, 31/14,15, İsra, 17/23, hepsi Mekki süreleridir. Muhatapların hepsinin annesi müşriktirler.

• Eğer anne ve baba müşrik ise ihsan var, itaat yok; eğer anne ve baba Müslüman ise içinde itaat olan bir ihsan var!

Müfessirlerimiz ilgili ayetlerin tefsirlerinde ana-babaya ihsanın şu 10 hususta olabileceğini söylemişlerdir. Nedir bunlar?

1. Onlara karşı sesi yükseltmemek

2. Kötü nazarlarla bakmamak

3. Onlardan önce söze başlamamak, konuştuklarında sözlerini kesmemek
Abdullah b. Ömer: “Rasûlullah’ın huzurunda sen oradasın, Ebû Bekir orada, Ashabın büyükleri orada dururken ben nasıl sizin bilmediğiniz bir soruyu cevaplarım” demişti.

4. Yaşlanıp bakıma muhtaç duruma düştüklerinde onlara hizmet etmek

5. Önlerinden yürümemek, toplum içerisinde saygınlıklarını zedelememek

6. Arkalarından konuşup-gıybet yapmamak

7. Onlar istemeksizin sevinecekleri işler yapmak

8. Şeref ve haysiyetlerini zedeleyici işler yapmamak

9. Onları kendi nefislerine, kendi rahatlarına tercih etmek

10. Sövmemek ve sövülmelerine sebebiyet vermemek

• “Adamın ana-babasına sövmesi, büyük günahlardandır.”

• “ Sen başkasının ana-babasına söversin, o da tutar senin ana-babana söver. Sen buna sebep olduğun için sorumlusun.”

• Abdullah b. Amr: “Bir insanın babasına sövülmesine sebep olması, Allah katında büyük günahlardandır.”

• “Allah adından başkasına (putlara veya şahıslara) hayvan kesene Allah lânet etsin. Arazinin sınır taşlarını çalana Allah lânet etsin. Ana-babasına lânet edene Allah lânet etsin. Bir fesatçıyı, toplumu birbirine düşüren bozguncuyu himaye edene Allah lânet etsin.” (Müslim)

• Anne ve Baba’nın evlatlarına haklarını helal etmemesi meselesi…

• Anne ve babanın vefatlarından sonra evladın yapması gereken sorumluluklar meselesi…

• Ben öyle davranmalıyım ki, çocuklarıma “üf” dedirtmemeliyim.

• Ahmed b. Hanbel Müsnedi’nden, Taberani’nin Mu’cemi’nden, bir tablo…

• “O genç namaz kılıyor muydu?”

• “Odur, başka ne olacak!”

• “Allah’ım! Benim şefaatimle bir insanın kurtulmasını bana gösterdiğin için sana sonsuz hamdler olsun.”

• İkinci mesele: Evladın ana ve babasının vefatlarından sonra yapılması gereken sorumluluklar var mıdır? Varsa nelerdir?

• Asıl ismi Malik b. Rabia olan Ebü Üseyd bize naklediyor. Diyor ki: “Peygamber (s.a.v.)’in yanında idik. Birisi geldi ve dedi ki: “Ey Allah’ın Rasûlü, ebeveynim öldükten sonra, onlara iyilik edebileceğim bir şey kaldı mı? Vefatlarının ardından onlar için neler yapabilirim? ”

Peygamber şöyle buyurdu: “Evet, dört haslet iyilik vardır. Onları yaparsan sorumluluğunu yerine getirmiş olursun. Bunlar:

1. Onlara hayır duada bulunmak ve onlara mağfiret dilemek.
2. Varsa vasiyetleri, onları yerine getirmek
3. Onların sadık arkadaşlarına ikram etmek
4. Akrabalara ihsan ve ikramda bulunmak

• “Ölümden sonra, bazı ölülerin derecesi yükselir. Ölü der ki: “Ey Rabbim! Bu (güzel) şey nedir)” Ona: Çocuğun, senin için istiğfar etti (Allah’tan mağfiret diledi), bundan dolayı da senin derecen yükseltildi!”

• “Üç amel defteri kapanmaz: Sadaka-i Cariye, ilim, salih ve saliha evlat…

• “Evladım, idare et!”

• Önce meseleye evlat penceresinden bakalım:

• 1- Nikmet değil, nimet bil!
• 2- Zahmet değil, rahmet bil!
• 3- Zarar değil, hazine bil!
• 4- Dert değil, derman bil!
• 5- Yük değil, burak bil!

Meseleye anne-baba çerçevesinden bakalım.

• 1- Bedduayı değil, duayı kuşan!
• 2- Menfaati değil, merhameti kuşan!
• 3- Adaveti değil, muhabbeti kuşan!
• 4- Beklentiyi değil, fedakârlığı kuşan!
• 5- Dünyayı değil, ahireti kuşan!

(2883)