Şâh Veliyullah ed Dehlevî
Büyüklerin Dünyası dersinde bu ay, Muhammed Emin Yıldırım Hocamız, 18. yüzyılda Hindistan’ın yetiştirdiği büyük bir alim, müceddit ve mücahit olan Şâh Veliyullah ed-Dehlevî’yi anlattı.
Dersten Cümleler
· Biz menkıbeleri uyumak için değil, uyanmak için dinleriz, dinlemeliyiz. Çünkü menkıbeler bir daha yazılmak için dinlenir; bir daha üretilmek için öğrenilir…
Şâh Veliyullah’ı, Ebu’l-Hasan en-Nedvi’nin üzerinden anlamak…
· Ebu’l-Hasan en-Nedvi, Şah Veliyullah ed-Dehlevi’nin çok önemli bir şahsiyet, âlim ve müceddid olduğunu belirttikten sonra onun yaptığı çok önemli işler olduğunu söyler ve bu işleri yedi başlık altında toplar. Bu yedi başlık şunlardır:
1. İnançları ıslah ve Kur’an’a çağrı
2. Hadis ve Sünnetin anlaşılması ve yaygınlaştırılması, hadisin fıkhın dayanağı olduğunu göstermeye çalışması
3. İslam’ın emirlerinin birbirlerine bağlı olduğunun ve delillerinin gösterilmesi, hadis ve sünnetin sırlarındaki hikmetler üzerinden perdenin kaldırılması
4. İslam’da hilafet makamının açıklanması, raşit halifeliğin özellikleri ve doğruluğunun ispatı ile Rafiziliğin ret edilişi
5. Devlet düzenin bozulduğu ve Moğol idaresinin çökmek üzere olduğu devirde, ortaya yeni bir model konması
6. Ümmetin çeşitli tabakalarının sorgulanması ve onların ıslaha ve inkılaba çağırması
7. Kendinden sonra İslam ümmetinin ıslahını ve dini yayma işini sürdürecek olan güçlü âlimleri ve büyük dava adamlarını yetiştirmesi
Şah Veliyullah ed-Dehlevi’nin neler yaptığını Ebu’l-Hasan en-Nedvi’nin 7 maddede özetlediği bu adımları biz şöyle 10 madde de daha kısa ve özlü bir şekilde ifade edebiliriz:
1. Kur’an’ın anlaşılmasına davet ve vahyin hayata taşınması
2. Bidatlerin ortadan kaldırılması ve sünnetin ihyası
3. Amel ve ibadetlerin dayanaklarının öğrenilmesi ve kaynaklara yönelinmesi
4. Dinin hikmet boyutunun farkına varılması ve maksatların ortaya konması
5. Hilafet ve imamet makamlarının önemine değinilmesi ve olması gereken yerde konuşlandırılması
6. İslam birliğinin yeniden tesis edilmesi ve bunun için alternatiflerin belirlenmesi
7. İslami müktesebattan gereğince istifade edilmesi ve bugünün dünyasından da üretilmesi
8. İslami tedrisatın yeniden ele alınması ve bu konuda medrese, mektep geleneğinin tecdidi
9. Çağı tanıyan, sorunlarına cevap verecek olan âlimlerin yetiştirilmesi ve bu manada müesseslerin kurulması
10. İlmin teşviki ve arkadan bu işi omuzlayacak talebelerin yetiştirilmesi
Doğumu 1703; Vefatı 1762…59 yıllık bereketli bir hayat…
· Bu zaman biliyorsunuz İslam ümmetinin en zorlu zaman zarflarından biridir. Ümmet siyasi olarak, iktisadi olarak, sosyal yapı olarak ve dini olarak en zorlu zamanlarını yaşamaktaydı.
· Şâh Velîyullah, yenilik hareketlerini böyle bir ortamda başlattı. Onun mücadelesi bir öze dönüş mücadelesi idi. Köklere çağırıyor, kurtuluşun köklerde olduğunu söylüyordu.
· Asıl İsmi, Ahmed bin Abdürrahîm bin Vecîhüddîn
· Künyesi, Ebü’l-Feyyâz, Ebû Abdullah ve Ebû Abdülazîz’dir.
· Soyu, baba tarafından Hazret-i Ömer’e, anne tarafından ise Musa Kazım’a, oradan da Hazret-i Hüseyin’e ulaşır.
· Lakabı Kutbüddîn, Şâh Veliyyullah ve Şâh Sâhib; nisbesi ise Hindî, Dehlevî ve Fârûkî’dir. Daha çok Şâh Veliyyullah Ahmed Sâhib-i Dehlevî diye tanınır.
· 1702 (H.1114) senesi Şevvâl ayında Hindistan’ın Delhi şehrinde doğdu.
Şâh Veliyyullah-ı Dehlevî’nin babası Şeyh Safiyyullah Abdürrahîm, Gürgâniyye Devletinin en büyük hükümdârı olan Âlemgîr Şâhın hazırlattığı Fetâvây-ı Âlemgirî’nin yada daha doğru ismiyle Fetavay-ı Hindiyye’nin 21 tashîh heyeti âzâlarından biriydi. Zamânının ulemâsı tarafından hürmet edilen, tasavvufta yüksek dereceler sâhibi bir zât idi.
· Annesi, Fahrü’n-Nisâ idi.
· “Evlâdım! Bu günden îtibâren öyle şeylerle meşgûl ol ki, bu meşgûliyetten eline geçen şey yanında kalsın. Bunlar da, okumak, yazmak, ibâdet gibi şeylerdir.”
· İlmi yolculuğu…
· Hac yolculuğu ve bunun ona kazandıttıkları…
· Hac’da iken, Ebû Tâhir Muhammed b. İbrahim el-Kürdî el- Medenî’nin ilim ve feyzinden çok istifâde etti.
· Bütün ilimlerde söz sahibi olan, fakat bazı ilimlerde daha fazla mütehassıs olan Şâh Veliyyullah-ı Dehlevî, Kur’ân-ı kerîmin kırâatı ve nüzûlü, tefsîr, hadîs, fıkıh, siyer, tasavvuf bilgileri gibi ilim dallarında pek kıymetli olan iki yüz civârında eser yazdı.
· Muhammed Abdülhay el-Leknevî, Şâh Veliyyullah’ı anlatmaya başlarken buyuruyor ki: “Himmet sâhibi büyük imâm, insanlar arasında Allahü teâlânın hucceti, hidâyete kavuşanların önderi, ümmetin dayanağı, ulemânın âlimi ve öncüsü, enbiyânın vârisi, sünnet-i seniyyenin ihyâ edicisi olan Şeyhülislâm Kutbüddîn Veliyyullah bin Abdürrahîm el-Ömerî ed-Dehlevî, ilimde deryâ misâli, fâzıl bir zâttır…”
· Müftî Ahmed Kâgûrî diyor ki: “Şâh Veliyyullah, aslı (kökü) kendi evinde, dalları ise müslümanların evlerine kadar uzanmış mübârek bir ağaç gibidir. Onun ilmi ve feyzi her tarafa yayılmıştır.”
· Onun bu eserleri içerisinde özellikle üç tanesine dikkatlerinizi çekmek istiyorum. Bunlardan ilki bir Kur’an meaildir. Fethu’r-Rahman fi Tercümetü’l-Kur’an adını taşıyan bu çalışma, Kur’an’ın Farsça’ya bir tercümesidir. Özellikle insanların Kur’an’a yönelmeleri için yaptığı bu tercümede, çok sade ve akıcı bir dil kullanmış, gerekli yerlere dipnotlar koyarak açıklamalar yapmış, bu notlarla tercümesini daha da anlaşılır ve istifade edilir kılmıştır. O günden bu tarafa defaatle basılan bu tercüme, bakın aradan 250 seneden fazla bir zaman geçmesine rağmen halen Farsça Kur’an tercümelerinde en çok istifade edilen, halen okunulan bir meali şerif olmuştur.
· Üstadın en önemli eserlerinden biri de Tefsir Usülü sahasında yazdığı Fevzü’l-Kebir fi Üsulü’t-Tefsir kitabıdır. Tefsir Usulünde bilinmesi gereken tüm meselelere değinen üstad, kendine özgü bir sistem ile bunu ifade etmiş, bilineni tekrar etmekten ziyade bazı önemli noktalara temas etmiştir. Mesele nasih-mensuh meselesinde çok önemli açıklamalarda bulunmuştur.
· Aslı Farsça olan bu eser, daha sonra Urduca’ya ve Arapça’ya tercüme edilmiş, Arapça tercümesinden de 1980 yılında Mehmet Sofuoğlu tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir.
· Üstadın bizde en meşhur olmuş kitabı; Hüccetü’llahi’l-Baliğa/En İsabetli Delil kitabıdır.
· Türkçe’ye de Mehmet Erdoğan Hocamız’ın güzel tercümesi ile kazandırılan bu önemli eser, İslam Düşünce Rehberi diye basılmıştır. Eserin genel mesajı; hikmet-i teşri’dir.
· Şah Veliyullah ed-Dehlevi; “Dini ilimlerin temelinin hadis olduğunu belirttikten sonra İslami ilimler içerisinde en zor, en derin; fakat en önemli alanın işin hikmet boyutu olduğunu belirtir.”
· Kitaptan iki örnek…
· Kader’e imanın hikmeti…
· Namaz’da hudu huşunun hikmeti…
· 29 Muharrem 1176 bir Cumartesi günü öğlen vakti Rahimi Rahman’a yürüyor.
· Miladi 21 Ağustos 1762; 59 yaşlarında…
· İnsanlar; “Gitti bu çağın İmam-ı Azam’ı” dediler.
· Allah kendisine ebeden rahmet eylesin, anlamayı ve yaşamayı bizlere nasip eylesin.
(3440)
